ปลวก วรรณะที่มีปีก ก็คือแมลงเม่า ที่บินมาตอมไฟนั่นเอง

      ขณะที่เขียนบทความนี้ คือตรุษจีนกลางเดือนกุมภาพันธ์ ปี 2558  ระยะนี้สภาพอากาศในกรุงเทพมีการปลี่ยนแปลงค่อนข้างแปลกแต่ไม่ทราบว่าจะถึงขั้นเรียกว่าอากาศวิปริตได้หรือไม่? คือฤดูหนาวกำลังจะจากไป แต่มีความชื้นจากมหาสมุทรพัดเข้ามามากผิดปกติ ราว 5-6 วันก่อนหน้านี้มีฝนตกหนักเป็นบริเวณกว้างเช่นแถวลุมพินี ถึงขั้นไฟฟ้าดับ สีลม ฝนตกหนักแถวทางด่วนชลบุรี-บางนา แจ้งวัฒนะ-ปากเกร็ด คลองสามวา ส่วนในวันที่ 19 กพ. แถวม.กรุงเทพฯ รังสิต ฝนตกหนักถึงขนาดน้ำท่วมสูง ระยะนี้จึงมีหลายท่าน แจ้งปรึกษาการพบแมลงมีปีกจำนวนมากบินเข้าบ้าน เมื่อสลัดปีกออกแล้วมองดูตัวคล้ายปลวก ส่วนใหญ่ถามมาเพราะไม่แน่ใจว่ามันเป็นเป็นปลวกหรือตัวอะไรกันแน่ เละบางท่านเริ่มกังวลใจว่า อยู่ดีๆทำไมมีปลวกมากมายเดินอยู่ตามมุ้งลวดหน้าต่าง ตามระเบียงด้านนอก ถ้าเปิดบ้านก็จะเข้าเดินเต็มพื้นภายในบ้าน การสอบถามเช่นนี้ทำให้ทางบริษัทพีเอ็มจีฯทราบว่ายังมีผู้คนอีกเป็นจำนวนมากที่ยังไม่รู้ว่าแมลงเม่าคืออะไร และบางท่านยังสงสัยว่าแมลงเม่าคือปลวกใช่หรือไม่?

      บางทีความมหัศจรรย์ของธรรมชาติ เราก็อธิบายไม่ได้ชัดเจน เราไม่รู้ว่าทำไมฝูงปลวกวรรณะแมลงเม่า จึงโบยบินออกจากรัง ในช่วงเวลารอยต่อของสภาพอากาศที่กำลังจะมีความชื้นสูงมากๆ บางทีปลวกอาจรับรู้ได้จากความกด(แรงดัน)อากาศที่เปลี่ยนไป แต่เรารู้ว่าสาเหตุหนึ่งที่มันออกมาจากรังเพราะ ประชากรปลวกเริ่มแออัดล้นรัง จำเป็นต้องอพยพส่วนหนึ่งติดปีกโบยบินออกไปหาที่อยู่ใหม่ คล้ายธรรมชาติจะปรานีสัตว์ตัวเล็กๆเช่น ปลวก จึงทำให้จังหวะเดียวกันนี้เกิดสภาพอากาศภายนอกมีความชื้นสูง และจะมีฝนตกอย่างหนัก เพื่อให้พื้นดินมีความเปียกแฉะ และอ่อนนุ่ม เพราะปลวกเป็นแมลงที่ขาดความชื้นไม่ได้

 

     ปลวกวรรณะแมลงเม่า ชอบบินเข้าหาแสงไฟ ก่อนที่จะสลัดปีกออก

     ความกังวลใจของเจ้าของบ้าน เมื่อพบฝูงแมลงเม่าเข้าบ้าน จำเป็นต้องตอบคำถามให้ได้ว่า ท่านเห็นแมลงเม่าบินมาจากภายนอกบ้าน หรือ จากภายในบ้าน ถ้าบินออกมาจากภายในบ้านท่าน บินออกมาแล้วติดมุ้งลวดออกไปภายนอกไม่ได้ ท่านจะต้องมั่นใจว่าเห็นกับสายตาว่ามันบินออกมาเป็นฝูง เช่นนี้แสดงว่าสภาพบ้านของท่านย่ำแย่แล้ว มีรังปลวกอยู่ภายในบ้าน จำเป็นต้องชี้ตำแหน่งที่แมลงเม่าบินออกมาให้ช่างกำจัดปลวกดู เพื่อจะกำจัดปลวกทั้งรัง แต่โดยปกติแล้วถึงขนาดนี้ เจ้าของบ้านมักมองเห็นดินที่ปลวกสร้างไว้ให้เห็นอย่างชัดเจน อาจได้กลิ่นฉุนที่ออกมาจากรังปลวกด้วยซ้ำไป ซึ่งไม่น่าจะหลงหูหลงตาเจ้าของบ้านไปได้

      อีกกรณีหนึ่งคือ แมลงเม่าบินมาจากภายนอกบ้านท่าน มาเกาะตามมุ้งลวดด้านนอก มาเดินยั้วเยี้ยตามระเบียงภายนอกบ้าน หรือ ถ้าเปิดประตูไว้ไม่มีมุ้งลวด ก็จะเห็นว่าบินเข้ามาตอมหลอดไฟ แล้วตกลงเดินทั่วพื้นภายในบ้าน กรณีนี้ไม่น่าวิตกเท่าไร เพราะปกติเมื่อแมลงเม่าสลัดปีก มันจะต้องหาคู่ จับคู่ให้ได้ สร้างอาณาเขตเล็กๆของตนให้ได้เพื่อสร้างอาณาจักรปลวกแห่งใหม่ สภาพในบ้านท่านไม่มีความชื้นเปียกแฉะ ไม่มีอาหารคือเซลลูโลสเปียกๆ โอกาสที่พวกมันจะมีชีวิตรอด ค่อนข้างยาก จิ้งจก ตุ๊กแก จิ้งเหลน มด คางคก กบ เขียด รอบๆบ้านล้วนจ้องกินแมลงเม่าเป็นอาหารอยู่แล้ว ยังเวลาผ่านไป ไม่มีความชื้น มันจะอ่อนแอและตายอย่างรวดเร็ว ลองดุรูปนี้ แมลงเม่าตายเป็นจำนวนมาก กวาดมากองรวมๆกัน กรณีหลังนีจึงไม่ค่อยน่าวิตก เพราะบ้านอื่นๆใกล้ท่านก็โดนเหมือนกัน บางบ้านฉลาดรีบปิดไฟตอนหัวค่ำ ไม่ให้แมลงเม่ามองเห็นแสงไฟก็จะรอดตัวไป

      เคยมีการจัดเวทีมวยชั่วคราว ในต่างจังหวัด ปกติการชกมวยก็มักชกกันในตอนค่ำๆ ซึ่งบังเอิญไปตรงกับฤดูกาลที่มีฝูงแมลงเม่าออกจากรัง เป็นธรรมชาติที่ปลวกแมลงเม่าปกติแล้วก็จะออกจากรังในเวลาหัวค่ำเช่นเดียวกัน ครั้งนั้นการเตรียมพร้อมของทางผู้จัดการชกไม่รอบคอบ ใช้หลอดไฟนีออนซึ่งก็คือ หลอดฟลูออเรสเซนต์ (Fluorescent Lamp) เพื่อให้แสงสว่างบนเวที ปรากฎว่าฝูงแมลงเม่าบินมาตอมไฟเหนือเวที เกาะตามหัว ตามหู บินเข้าจมูกนักมวย มันมากมายจนนักมวยชกกันไม่ได้ เพราะการชกมวยต้องใช้การสูดลมหายใจที่แรงมากกว่าปกติทั่วไป การแก้ไขก็คือต้องใช้หลอดไฟที่ให้แสงสีเหลือง เพราะแมลงเม่าตาบอดสีเหลือง ดังนั้นวิธีหนึ่งที่จะไม่ให้แมลงเม่าบินเข้าบ้านก็คือติดหลอดไฟที่ให้แสงเฉพาะสีเหลืองทุกๆดวงทั้งบ้านเท่านั้น

      นานมาแล้วมีลูกศิษย์คนหนึ่งถามท่านอาจารย์ดีพร้อม (ม.เกษตรศาสตร์) ว่าเห็ดโคนสามารถออกได้เฉพาะในช่วงกินเจเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน เท่านั้นหรือ? ท่านอาจารย์ดีพร้อม ตอบว่า ไม่มีความแน่นอน เห็ดโคนสามารถออกได้ทั้งปี แม้กระทั่งในเดือนมีนาคม ก็เคยปรากฎว่ามีเห็ดโคนออกมาให้เห็น ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น คำตอบคือเรื่องสภาพอากาศที่มีความชื้นสูง มีฝนตกจนดินแฉะ ไม่ว่าเดือนไหน เวลาไหน หากปลวกอพยพออกรังเป็นฝูงแมลงเม่าจำนวนมาก รังปลวกประเภทที่เพาะเลี้ยงเห็ดได้ ก็จะเกิดเห็ดโคนออกมาให้เห็น เพราะเมื่อประชากรปลวกออกจากรังไป ภายในรังก็จะมีประชากรปลวกลดลงอย่างฮวบฮาบ พวกมันกินเส้นใยเห็ดภายในรังไม่ทัน ตุ่มเห็ดก็จะเติบโตแทงทะลุดินที่แฉะและอ่อนนุ่มออกมาภายนอก แม้จะเป็นในฤดูแล้ง  ถ้าสภาวะอากาศวิปริต แต่ปกติแล้วก็จะไม่ค่อยเกิดขึ้น นี่ยกตัวอย่างปลวกชนิดที่เพาะเห็ดได้ตามต่างจังหวัด ไม่ใช่ปลวกชนิดที่กินบ้านในกรุงเทพ